Chưa từng có: Hàng loạt xưởng may nhỏ phá sản, vô số lao động bơ vơ tìm việc
Chưa từng có: Hàng loạt xưởng may nhỏ đóng cửa, vô số lao động bơ vơ tìm việc, ‘công xưởng giá rẻ’ của thế giới liệu có đang đến hồi kết?
Từng là tâm điểm của ngành dệt may toàn cầu, nhưng giờ đây khu vực này đang chứng kiến một làn sóng đóng cửa chưa từng có.
Làn sóng đóng cửa chưa từng có
Từ cuối năm 2024 đến nay, những khu công nghiệp dệt may từng sầm uất ở Quảng Châu, Chiết Giang, Giang Tô… đang chứng kiến một làn sóng đóng cửa ồ ạt. Tờ New York Times (NYT) cho hay gần một nửa trong số hàng trăm công xưởng may mặc tại một khu công nghiệp Quảng Châu tắt đèn tối om, đóng cửa im ỉm và không hề có chút nhộn nhịp nào như thường lệ dù đang là chiều thứ 3 trong tuần.
Xung quanh khu vực, những biển báo màu đỏ tươi trên tường và cột điện cho thấy các tòa nhà công nghiệp đang được rao bán hoặc cho thuê.
Xin được nhắc rằng hàng nghìn xưởng may nhỏ ở Quảng Châu đóng vai trò then chốt trong chuỗi cung ứng quần áo giá rẻ cho các đại gia thương mại điện tử như Shein và Temu vận chuyển đến các hộ gia đình Mỹ. Đường phố trong các khu công nghiệp của thành phố bớt đông đúc hơn trong khi các nhà quản lý và công nhân phàn nàn rằng số đơn hàng đang giảm mạnh.
Thậm chí ngày càng nhiều công nhân đi từng xưởng và đến các hội chợ việc làm để tìm việc khi ngày càng nhiều xưởng đóng cửa hoặc có ít đơn hàng hơn.
"Những lao động này đến từ các nhà máy khác, hoặc công việc của họ không tốt lắm, nên họ đến đây để tìm việc làm", Lai Changxing, một công nhân tại một nhà máy sản xuất áo sơ mi và áo phông ở Quảng Châu than thở về làn sóng lao động tìm việc tăng cao.
Hu Ke, một công nhân tại một nhà máy may mặc khác, cho biết đơn hàng đã giảm một nửa kể từ mùa xuân. "Tôi đã làm việc này hơn một thập kỷ rồi", anh nói. "Năm nay chắc chắn là không ổn rồi."
Theo Tổng cục Hải quan Trung Quốc, kim ngạch xuất khẩu của Trung Quốc sang Mỹ từ tháng 4 đến tháng 6 đã giảm 23,9% so với cùng kỳ năm trước.
Một phân tích của Financial Times (FT) về 12 ngành sản xuất thâm dụng lao động từ năm 2019 đến năm 2023 cho thấy số việc làm giảm 3,4 triệu.
Con số này không chỉ phản ánh sự suy giảm đơn hàng, mà còn là tín hiệu cho thấy mô hình "công xưởng giá rẻ" – từng đưa Trung Quốc trở thành trung tâm sản xuất quần áo của thế giới – đang đến hồi kết.
Nguyên nhân của tình trạng này được nhiều người cho là do chiến tranh thương mại và thuế quan tăng cao. Việc Mỹ áp thuế cao (30%–145%) cùng việc loại bỏ ưu đãi miễn thuế cho đơn hàng dưới 800 USD đã đánh trực diện vào các xưởng nhỏ chuyên xuất khẩu hàng giá rẻ. Những xưởng phụ thuộc vào chuỗi cung ứng của Shein hay Temu mất gần như toàn bộ đơn hàng.
Tuy nhiên đây chỉ là bề nổi của tảng băng chìm. Tờ NYT cho hay chi phí sản xuất tăng cao cũng là một yếu tố then chốt khiến nhiều xưởng may nhỏ tại Trung Quốc không còn chịu đựng nổi.
Khi Trung Quốc giàu có hơn, người lao động không còn còn sẵn sàng chịu đựng cái nóng khắc nghiệt trong nhiều giờ làm việc dưới những hàng đèn huỳnh quang.
"Cho đến ba năm trước, rất ít chủ nhà máy quan tâm đến điều hòa không khí. Thế nhưng giờ đây, khi mức sống của người dân được cải thiện, kỳ vọng về điều kiện làm việc tốt hơn cũng cao hơn", Li Aoran, quản lý một xưởng sản xuất đồ ngủ, quần và váy, cho biết.
Năm ngoái, ông Li Aoran đã chi 3.000 USD để lắp đặt ba máy điều hòa không khí lớn cho xưởng may của mình. Hóa đơn tiền điện của ông đã tăng 1.000 USD mỗi tháng, làm tăng khoảng 5% tổng chi phí.
Lương công nhân may mặc phổ thông tại Trung Quốc vào khoảng 800-1.400 USD/tháng, trong khi giá bán buôn quần áo giảm mạnh do dư thừa sản lượng. Biên lợi nhuận vốn mỏng nay càng bị bào mòn.
Hậu quả là khi đơn hàng của những xưởng may như ông Li Aoran giảm mạnh vào mùa xuân năm nay, vị quản lý này cũng như nhiều nhà máy khác đã phải cắt giảm biên chế. Ông có gần 50 công nhân vào cuối năm ngoái nhưng hiện chỉ còn 20 người.
Phần lớn lực lượng lao động trong các nhà máy như nhà máy của ông Li là lao động nhập cư, những người thường xuyên di chuyển xa từ quê nhà đến Quảng Châu để làm việc. Ông Li và các quản lý khác đã tuyển dụng ít công nhân hơn rất nhiều vào mùa xuân này sau kỳ nghỉ Tết Nguyên đán.
Cũng theo NYT, lao động trẻ đang ngày càng đòi hỏi cao khi tiêu chuẩn sống đi lên tại Trung Quốc. Những công nhân không có tay nghề, thường trẻ hơn và làm những công việc khó khăn như ủi áo sơ mi thành phẩm, đang yêu cầu mức lương cao hơn — ít nhất 1.100 USD/tháng.
Hậu quả là các xưởng nhỏ ít vốn ngày càng khó sống.
Ít lợi nhuận
Nán lại ở một khu chợ ban ngày dành cho người lao động tại Phiên Ngung, một ngôi làng đô thị ở ngoại ô Quảng Châu, cô Qiu trông có vẻ chán nản. Cô đang tìm kiếm một nhà máy địa phương để thuê cô may quần áo trong ngày - những chiếc áo và váy giá rẻ sẽ được bán trên các nền tảng thương mại điện tử của Trung Quốc, hoặc được đóng gói để xuất khẩu cho người mua sắm phương Tây. Nhưng cô không gặp nhiều may mắn.
"Toàn bộ ngành công nghiệp đang gặp khó khăn, và hiện tại hàng hóa Trung Quốc đang bị áp thuế cao do chiến tranh thương mại. Nhiều khách hàng nước ngoài đã giảm đơn đặt hàng từ Trung Quốc", cô nói với tờ The Guardian.
Mặc dù thị trường thương mại điện tử nội địa Trung Quốc bùng nổ trong những năm gần đây, nhưng chính các đơn đặt hàng từ nước ngoài mới là yếu tố duy trì hoạt động của nhà máy. Khoảng một phần tư trong số hơn 100 tỷ USD hàng dệt may nhập khẩu vào Mỹ đến từ Trung Quốc vào năm ngoái. Riêng Quảng Đông đã xuất khẩu hơn 7 tỷ USD, theo dữ liệu từ Phòng thí nghiệm Tăng trưởng Thương mại & Công nghiệp Toàn cầu của Sinoimex, một công ty dữ liệu thương mại.
Tại Phiên Ngung, Yang Ruiping đã điều hành xưởng may nhỏ của mình, chuyên sản xuất áo và sử dụng khoảng 20 nhân công, trong hai thập kỷ. Khoảng 30% đơn hàng của anh được xuất khẩu, chủ yếu sang Shein và Amazon, giảm so với hơn 50% trước đại dịch. Mặc dù việc tạm dừng chiến tranh thương mại đã phần nào giảm bớt áp lực cho doanh nghiệp nhưng anh Yang vẫn không mấy tin tưởng vào tương lai.
Không còn cách nào để giảm lương, Yang cho biết anh đang lỗ trên mỗi chiếc áo bán ra. Anh vẫn tiếp tục nhận đơn đặt hàng để duy trì hoạt động của nhà máy, nhưng với thị trường nội địa ngày càng cạnh tranh, anh nhận thức được rằng mình có thể không thể hoạt động được lâu nữa.
Một cái tên nổi tiếng là Shein hiện diện khắp nơi tại Phiên Ngung. Công ty do Trung Quốc thành lập và có trụ sở tại Singapore này đã cách mạng hóa ngành may mặc tại Quảng Châu, cho phép các nhà sản xuất nhỏ như Yang bán hàng trực tiếp cho khách hàng phương Tây và cung cấp cho người mua sắm mức giá cực kỳ ưu đãi.
Trong khi các thương hiệu lớn trên phố lớn vận hành các nhà máy lớn hơn, chuyên dụng hơn, Shein đặt hàng số lượng nhỏ trực tiếp với các nhà sản xuất độc lập, đẩy mạnh sản xuất các thiết kế bán chạy trực tuyến. Tính linh hoạt của mô hình này đã thúc đẩy sự phát triển vượt bậc của công ty. Theo Bloomberg Second Measure, một công ty phân tích dữ liệu, Shein chiếm khoảng 50% ngành công nghiệp thời trang nhanh của Mỹ.
Tuy nhiên việc lỗ hổng trong chế độ hải quan của, không còn cho phép hàng hóa giá trị thấp được nhập khẩu miễn phí đã chấm dứt tất cả. Một phân tích gần đây của Reuters cho thấy giá trên Shein đã tăng trung bình 23% từ ngày 24/4/2025 đến ngày 22/7/2025.
Thị trường Mỹ "biến động và rủi ro", Peng Jianshen, chủ một nhà máy sản xuất quần áo denim cỡ vừa ở Tăng Thành, một làng quê khác của Quảng Châu, cho biết. "Khi thuế quan đột ngột tăng, toàn bộ hoạt động sản xuất tập trung vào thị trường Mỹ đã dừng lại. Không ai dám tiếp tục".
Các nhà sản xuất ở những nơi như Quảng Châu từ lâu đã là động lực tăng trưởng của Trung Quốc. Nhưng trong những năm gần đây, với mong muốn xóa bỏ danh hiệu công xưởng của thế giới, Bắc Kinh đã đổ toàn bộ hỗ trợ chính trị và kinh tế vào các ngành công nghệ cao, chẳng hạn như trí tuệ nhân tạo và chất bán dẫn.
"Chính phủ không còn hỗ trợ trọng điểm những ngành công nghiệp nhẹ hoặc doanh nghiệp cá thể nhỏ nữa. Thật khó để duy trì hoạt động", Li Jun, chủ một nhà máy sản xuất quần áo than thở.
Rõ ràng, quá trình chuyển đổi trong chuỗi cung ứng của Trung Quốc đang để lại khoảng trống lớn cho hàng triệu lao động phổ thông và là lời cảnh tỉnh cho các mô hình sản xuất dựa trên nhân công rẻ.
Trong ngắn hạn, nếu căng thẳng thương mại Mỹ - Trung không hạ nhiệt, số lượng xưởng đóng cửa được dự báo sẽ tiếp tục tăng trong nửa cuối 2025, đặc biệt tại các tỉnh duyên hải phụ thuộc xuất khẩu. Về dài hạn, "vương miện" công xưởng may mặc giá rẻ có thể rời khỏi Trung Quốc.
*Nguồn: NYT, The Guardian, FT
Hàng nghìn cửa hàng điện thoại đóng cửa vì không đủ tiền trả mặt bằng, những con phố sầm uất chìm trong ế ẩm Băng Băng
By: Nguồn cafebiz.vn
