Liệu sự kiện sụp đổ của bong bóng dot
Cuộc khủng hoảng dot-com đầu những năm 2000 không chỉ là một biến cố tài chính, mà còn là lời cảnh báo cho bất kỳ thời đại công nghệ nào. Từ sự hưng phấn thái quá, sai lầm trong quản trị, đến những khoản chi tiêu thiếu kiểm soát, bong bóng dot-com đã để lại những bài học đắt giá cho giới startup và nhà đầu tư hiện đại.
Cuộc khủng hoảng dot-com đầu những năm 2000 không chỉ là một biến cố tài chính, mà còn là lời cảnh báo cho bất kỳ thời đại công nghệ nào. Từ sự hưng phấn thái quá, sai lầm trong quản trị, đến những khoản chi tiêu thiếu kiểm soát, bong bóng dot-com đã để lại những bài học đắt giá cho giới startup và nhà đầu tư hiện đại.
Cuối thập niên 1990, cụm từ "dot-com" (các công ty công nghệ lấy nền tảng Internet làm trọng tâm) đã trở thành biểu tượng cho một kỷ nguyên tăng trưởng thần tốc chưa từng thấy. Hàng loạt startup công nghệ với những ý tưởng táo bạo, tên miền ".com" và giấc mơ thay đổi thế giới lần lượt ra đời, thu hút hàng tỷ USD từ các nhà đầu tư mạo hiểm. Nhưng chỉ trong vòng vài năm ngắn ngủi, cơn sốt ấy đột ngột sụp đổ, để lại thị trường lao đao và nền kinh tế tổn thương sâu sắc.
Điều gì đã thực sự xảy ra?
Trong cuốn sách "Đại địa chấn kinh tế", nhà kinh tế học nổi tiếng Linda Yueh không chỉ tái hiện lại thời khắc lịch sử khi thị trường dot-com đổ vỡ, mà còn lý giải rõ ràng những nguyên nhân căn cơ phía sau. Qua đó, bà mang đến cho độc giả những bài học quý giá, vẫn còn nguyên giá trị trong kỷ nguyên công nghệ hiện tại.
1. Sự phấn khích phi lý và kỳ vọng quá mức vào công nghệ mới
Giai đoạn cuối những năm 90, các nhà đầu tư bị cuốn theo làn sóng "mới mẻ" của Internet. Những công ty chưa hề tạo ra lợi nhuận, thậm chí chưa có mô hình kinh doanh rõ ràng, vẫn được định giá hàng trăm triệu đô la chỉ nhờ một... cái tên ấn tượng có đuôi ".com".
Linda Yueh gọi đây là "sự phấn khích phi lý". Các doanh nghiệp được khuyến khích tăng trưởng bằng mọi giá, bỏ qua các nguyên tắc tài chính cơ bản như kiểm soát chi phí, phát triển bền vững hay xây dựng năng lực cốt lõi.
2. Những người chèo lái thiếu kinh nghiệm
Một điểm yếu chí mạng trong làn sóng dot-com là đội ngũ sáng lập và quản lý đa phần là những người dày dặn kinh nghiệm điều hành… nhưng lại thiếu kiến thức chuyên môn về ngành nghề trong vận hành kinh doanh. Ví dụ, đội ngũ quản lý Garden.com đã nghiên cứu kỹ lưỡng về ngành này, nhưng lại không có kinh nghiệm trực tiếp và cũng không phải là những người đam mê làm vườn…
Điều này cho thấy, họ thường không hiểu rõ ngành nghề mình đang muốn "cách mạng hóa", hậu quả là hàng loạt quyết định sai lầm được đưa ra, từ chiến lược tiếp thị ồ ạt đến mở rộng quy mô thiếu tính toán… Tất cả đã dẫn đến cái kết đắng cho doanh nghiệp vừa chào đời không lâu.
3. Chi tiêu không kiểm soát và "bức tường tiền mặt"
Nhiều công ty thời đó được "bọc trong bức tường bằng tiền" - tức là được rót vốn dồi dào đến mức mất đi cảm giác cần tiết kiệm hay tối ưu hóa chi phí. Họ tin rằng cứ chi thật mạnh để giành thị phần thì thành công sẽ đến.
Nhưng thực tế thì ngược lại. Khi bong bóng bắt đầu xì hơi, chi phí vận hành khổng lồ và doanh thu chưa kịp hình thành khiến các công ty nhanh chóng cạn kiệt tiền mặt. Nhà đầu tư quay lưng, niềm tin sụp đổ, kéo theo làn sóng phá sản.
4. Khi thị trường tỉnh giấc: lạm phát và tâm lý tiêu dùng đảo chiều
Thời kỳ vàng son của dot-com cũng trùng với thời điểm nền kinh tế Mỹ đối mặt với nguy cơ lạm phát tăng cao. Giá cả leo thang khiến thu nhập thực tế của người tiêu dùng bị bào mòn, chi tiêu suy giảm đã kéo theo doanh thu của các công ty công nghệ cũng tụt dốc.
Tâm lý thị trường thay đổi nhanh chóng. Từ trạng thái hưng phấn, kỳ vọng, người tiêu dùng và nhà đầu tư chuyển sang nghi ngờ, phòng thủ. Và khi lòng tin mất đi, mọi bong bóng dù to đến đâu cũng sẽ vỡ.
Bài học cho thời đại AI và công nghệ hiện nay
Điều khiến "Đại địa chấn kinh tế" trở nên đặc biệt là Linda Yueh không dừng lại ở quá khứ. Bà cho rằng những gì đã diễn ra với dot-com hoàn toàn có thể lặp lại trong các lĩnh vực công nghệ mới nổi hiện nay như AI, blockchain, metaverse...
Thế giới vẫn đang sống trong vòng lặp của các cơn sốt đầu tư, nơi "niềm tin thái quá" có thể đẩy giá trị doanh nghiệp lên trời chỉ trong một đêm. Nhưng nếu không có năng lực quản trị vững vàng, nếu vẫn chạy theo tăng trưởng bằng mọi giá và xem nhẹ yếu tố con người, thì kết cục sẽ không khác gì những gì đã xảy ra hai thập kỷ trước.
Sự sụp đổ của bong bóng dot-com không phải là tai nạn, mà là hệ quả tất yếu của sự thiếu kiểm soát, kỳ vọng ảo tưởng và điều hành non nớt. Và như Linda Yueh đã chỉ ra trong "Đại địa chấn kinh tế": "Một cuộc khủng hoảng tài chính chắc chắn sẽ cho chúng ta thấy rõ công ty nào mạnh và công ty nào yếu. Một công ty có vị thế tốt và tiếp tục đầu tư thận trọng thì thậm chí có thể vươn lên vị thế tốt hơn sau mỗi cuộc khủng hoảng".
Đây cũng là một lời nhắc nhở đáng giá cho bất kỳ nhà sáng lập, nhà đầu tư hay nhà hoạch định chính sách nào trong thời đại công nghệ bùng nổ như hiện nay.
Ngọc Tú
By: Nguồn cafebiz.vn
